جێگری سەرۆکی ئەمەریکا: ئەوە کێشەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا نییە بەهیچ شێوەیەک، داوا دەکەم هەردوولا گرژییەکان کەم بکەنەوە.
لە دیمانەیەکدا، جەی دی ڤانس، جێگری سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند: لە شەڕی نێوان هیندستان و پاکستان ئەوەی لە دەستمان دێ ئەوەیە، هانیان بدەین گرژییەکان کەم بکەنەوە، بەڵام هیچ پەیوەندیمان بە ناکۆکی و شەڕی نێوانیان نییە.
ئەمە لە کاتێکدایە، باڵیۆزی پاکستان لە نەتەوە یەکگرتووەکان لە دیمانەیەکدا لەگەڵ تۆڕی هەواڵیی سی ئێن ئێن دەڵێت: "هیندستان و پاکستان لەسەر ئاستی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیی پەیوەندییان بەیەکەوە کردووە و لەبارەی گرژییەکانی نێوانیان گفتوگۆیان کردووە".

جێگری سەرۆکی ئەمەریکا: پەیوەندیمان بە جەنگی نێوان هیندستان و پاکستانەوە نییە

ڤلادیمیر پوتین، سەرۆکی ڕووسیا دووپاتی کردەوە، پەیوەندییەکانی نێوان مۆسکۆ و پەکین سوودی بۆ هەردوولا هەیە و دژی هیچ کەس و وڵاتێک نییە.
ئەمڕۆ پێنجشەممە 8-5-2025، سەرۆکی رووسیا پێشوازیی لە شی جین پینگ، هاوتا چینییەکەی کرد.
پوتین لە میانی کۆبوونەوەی لەگەڵ هاوتا چینییەکەی ڕایگەیاند، پەیوەندییەکانمان لەگەڵ پەکین بۆ بەرژەوەندیی گەلی هەردوو وڵات پەرە پێدەدەین نەک دژی هیچ لایەنێک.
سەرۆکی ڕووسیا، پێشوازیی لە گواستنەوەی تەکنەلۆجیای چینی بۆ وڵاتەکەی کرد و ئاماژەی بەوەکرد، لەگەڵ سەرۆکی چین ژمارەیەک ڕێککەوتنی بازرگانیمان واژۆ کرد، هاوکات چینیش پاڵپشتی خۆی بۆ رووسیا دووپات کردەوە. 
سەرۆکی چین ئەوەشی راگەیاند، متمانەی سیاسی نێوان چین و ڕووسیا قووڵتر دەبێتەوە و پەیوەندییەکانیش بۆ هاوکاریی کردەیی پتەوتر دەبن.
لە کۆتایی قسەکانیشیدا، جەختی لەسەر پتەوی و بەهێزی پەیوەندییەکانی لەگەڵ رووسیا کردەوە لە ئێستادا.

پوتین: پەیوەندی نێوان رووسیا و پەکین لە دژی کەس نییە

بۆ گەیشتن بە رێککەوتن و بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕی نێوان رووسیا و ئۆکرانیا، سەرۆکی ئەمریکا داوای هاوکاری لە چین دەکات.
ئەمڕۆ پێنجشەممە 8-5-2025، دۆناڵد ترەمپ لە بەیاننامەیەکدا رایگەیاند، “ئەمریکا بەشدار دەبێت لە گفتوگۆکانی نێوان رووسیا و ئۆکرانیا، منیش زیاتر بەشداریی گفتوگۆکان دەبم، بۆ گەیشتن بە رێککەوتنیش، داوای هاوکاری لە چین دەکەم”.
باسی لەوەشکرد، "ئەمریکا هەوڵ بۆ ئەوە دەدات رێککەوتنێک لەنێوان رووسیا و ئۆکرانیا ئەنجامبدات بۆ کۆتاییهێنان بەو شەڕەی کە زیاتر لە سێ ساڵە بەردەوامە".
سەرۆکی ئەمریکا پێشبینی دەکات، لە کۆتایی ئەم هەفتەیەدا دانوستانێکی گرنگ لە نێوان وڵاتەکەی و چین سەبارەت بە سەپاندنی باجەکان ئەنجامبدرێت کە لە %145 تێپەڕناکات.

ترەمپ: داوای هاوکاری لە چین دەکەم

بیڵ گەیتس، خاوەنی مایکرۆسۆفت، ڕۆژی پێنجشەممە 8-5-2025، بەڵێنیدا تا ساڵی 2045 لە ڕێگەی دامەزراوە خێرخوازیەکەیەوە 200 ملیار دۆلار ببەخشێت بە ڕێکخراوی گەیتس.
هەروەها، هێرشی کردە سەر ئیلۆن ماسک و دەوڵەمەندترین پیاوی جیهانی تۆمەتبار کرد بە "کوشتنی منداڵە هەژارەکانی جیهان" بەهۆی کەمکردنەوەی بودجەی یارمەتییە دەرەکییەکانی ئەمریکا.
ئەو ملیاردێرە تەمەن 69 ساڵە و هاودامەزرێنەرانی مایکرۆسۆفت ڕایگەیاندووە، پلانەکانی بۆ فرۆشتنی زۆربەی سامانەکەی خێراتر دەکات و لە 31-1-2045 دامەزراوەکەی دادەخات، کە چەند ساڵێک زووترە لەوەی پێشتر پلانی بۆ دانرابوو.
گەیتس ئاماژەی بەوەکرد، کە ئەو پارەیەی یارمەتیدەر دەبێت بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی داهاتووی، وەک بنبڕکردنی نەخۆشییەکانی وەک ئیفلیجی منداڵان و مەلاریا، هەروەها کەمکردنەوەی هەژاری لە جیهاندا.
بیڵ گەیتس، ناوە ڕاستەقینەکەی ویلیام هێنری گەیتسی سێیەمە، پڕۆگرامسازێکی کۆمپیوتەر و خاوەن کارێکی ئەمریکییە، لە 18-1-1955 لەدایک بووە، بە دامەزرێنەری کۆمپانیای مایکرۆسۆفت دادەنرێت، کە گەورەترین کۆمپانیای تایبەتمەندە بە پڕۆگرامەکانی ئامێری کۆمپیوتەرەوە، چیرۆکی ژیانی بیڵ گەیتس دەوڵەمەندە بە سەرگوزەشتە و سەرکەوتن، لە پاڵ سەرکەوتنە سەرسوڕهێنەرەکەی لە بواری ئامێری کۆمپیوتەر، بە کارە خێرخوازییەکانی بەناوبانگە، خۆی و هاوسەرەکەی میلێندا، کە لە ساڵی 2021 لە یەک جیابوونەوە، کۆمپانیایەکی خێرخوازیی تایبەتمەندی بە پاڵپشتیکردنی بەرنامە تەندروستییەکان دروست کردووە، بۆ پاڵپشتیکردنی کارە تەندرووستییەکان، هەروەها لەگەڵ دامەزراوەی بیڵ گەیتسی فێرخوازی.

بیڵ گەیتس بەڵێنی داوە تا ساڵی 2045 بڕی 200 ملیار  دۆلار لە سامانەکەی ببەخشێت

رۆبێرت فرانسس پریڤۆست، کاردیناڵێکی ئەمەریکییە، لەدایکبووی 14-9-1955ـە لە شیکاگۆی ویلایەتە یەکگتووەکانی ئەمریکا، لە ئێستادا تەمەنی 69 ساڵە.
دوای دووجار دەنگدان، دووکەڵی سپی لە دووکەڵکێشی کەنیسەی سیستین بەرزبووەوە و پاپای نوێی ڤاتیکان هەڵبژێردرا. دوای زیاتر لە کاتژمێرێک، پاپای نوێ لە بالکۆنی کەنیسەی سانت پیتەری ڤاتیکان دەرکەوت.
پاپای هەڵبژێردراوی نوێ، ئەندامێکە لە کڵێساکانی سەینت ئۆگیستین، زۆربەی ژیانی لە پیرۆ بەسەربردووە وەکو بانگخواز.
هەروەها، یەکەم پاپایە لە مێژوودا کە خەڵکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا بێت.
پاپا رۆبێرت فرانسس پریڤۆست، دوای هەڵبژاردنی وەکو پاپای نوێی جیهان، نازناوی لیۆی چواردەهەمی لەخۆی نا. 
دوای گیانلەدەستدانی پاپا فرانسیس، رۆبێرت فرانسس پریڤۆست بووە 267ـەمین پاپای ڤاتیکان.

رۆبێرت فرانسس پریڤۆست کێیە؟ ژیاننامەی پاپای نوێ

دۆناڵد ترەمپ: لە هەوڵی ئەوەداین کە بەبێ ئەوەی پێویست بە بۆردوومان کردن هەبێت، پرسی ئەتۆمیی ئێران چارەسەر بکەین".
دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمریکا، ڕایگەیاند، کە حەزمی لە بۆردوومانکردنی ئێران نییە و دەیەوێت ئەوان زۆر سەرکەوتووبن، ئەم لێدوانەی ترەمپ لە کاتێکدایە، کە پێشتر ئەوە بڵاو کرابوویەوە کە ئیسرائیل بژاردەی ‌هێرشی سەربازی و بۆردوومانکردنی دامەزراوە ئەتۆمییەکانی ئێرانی پێ باشتر بووە، بەڵام ترەمپ ڕێگریی لە جێبەجێکردنی ئەو بژاردەیە کردووە و هانی گفتوگۆی داوە.
ئاشکرایە، ترەمپ لە پلانیدا هەیە لە میانەی سەردانەکەی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست کە سەردانی هەریەکە لە سعودییە و قەتەر و ئیمارات دەکات، ناوی کەنداوی فارس بۆ کەنداوی عەرەبی بگۆڕێت، ئەم هەوڵەی ترەمپیش ئێرانی نیگەران کردووە. 
ئەم لێدوانەی ترەمپ لە کاتێکدایە، کە ئەمریکا و ئێران گفتوگۆیان دەستپێکردووە و تا ئێستا سێ جار، دوو جار لە مەسقەت و جارێک لە ڕۆما، کۆبوونەتەوە، بڕیارە لە کۆبوونەوە بەردەوام بن. بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا ئەمریکا لە گوشارەکانی بۆ سەر ئێران، وەک سزادانی کەرتی نەوتیی ئەو وڵاتە بەردەوامە.

ترەمپ: نامەوێت بۆردوومانی ئێران بکەم

کاردیناڵەکان پاپایەکی نوێیان هەڵبژارد و رێکارەکان زۆر بە خێرایی بۆ پاپای نوێ جێبەجێ دەکرێت.
دووکەڵی سپی لە دووکەڵکێشی کەنیسەی سیستین بەرز دەبێتەوە و ئەمەش واتای ئەوەیە پاپای نوێ هەڵبژێردرا.
پاپای نوێ، بە دەنگی دوو لەسەر سێی کاردیناڵەکان، بە 267ـەمین پاپای ڤاتیکان هەڵبژێردرا، بە نزیکەیی لە ماوەی کاتژمێرێکی داهاتوودا پاپای نوێ لە باڵکۆنی کەنیسەکەوە دەردەکەوێت کە ڕووی لە گۆڕەپانی سانت پیتەرە.
لە ئێستادا پاپا نوێیەکە دەبرێتە ژوورێکەوە و لە تەنیشت کەنیسەى سیستین، کە لەوێ جل و بەرگی سپی پاپایەتی لەبەر دەکات، پاشان یەکەمین وتاری خۆی وەکو پاپای نوێ بۆ ئامادەبووان پێشکەشدەکات.
هەڵبژاردنی پاپای نوێ لە کاتێکدایە رۆژی 21-04-2025 پاپا فرانسیسی ڤاتیکان کۆچی دوایی کرد و ئەمڕۆ بە دەنگی 133 کاردیناڵ پاپای نوێ هەڵبژێردرا.

پاپای نوێ هەڵبژێردرا...

سوپای پاکستان ڕایگەیاند، لە شەوی چوارشەممەوە 25 درۆنی ھیندستانیان خستووەتە خوارەوە.
ئەمڕۆ پێنجشەممە، ئەحمەد شەریف شودری، بەڕێوەبەری گشتیی لە یەکەی پەیوەندیيە گشتییەکانی سوپای پاکستان، لە ڕاگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە: "لە دوێنێ شەوەوە تاکو ئێستا هیندستان 25 درۆنی لە جۆری هارۆپ ڕەوانەی ناوچەکانمان کردووە و ئەمەش کردەیەکی دیکەی ئاشکرای دەستدرێژی سەربازییە".
ئاماژە بەوەشکرد، سوپاکەیان لە ئامادەباشی تەواودایە و لە دوێنێوە بە گشتی 25 درۆنیان خستووەتە خوارەوە.
باسی لەوەشکرد، ئەو درۆنانەی تێکشکێندراون، دروستکراوی ئیسرائیلن.

سوپای پاکستان: 25 درۆنی هیندستانمان تێکشکاند کە سەرجەمیان دروستکراوی ئیسرائیل بوون

وەزیری بەرگری ئیسرائیل هۆشداری توند دەداتە ئێران و هەڕەشەی ئەوەیان لێ دەکات کە ڕووبەڕووی هەمان چارەنووسی حەماس و حزبوڵا دەبێتەوە. ئەمڕۆ پێنجشەممە، ئیسرائیل کاتس، وەزیری بەرگری ئیسرائیل لە لێدوانێکدا هۆشداریدایە ئێران لە هاوکاریکردنی حووسیییەکان و ڕایگەیاند: “هۆشداری دەدەمە سەرکردایەتی ئێران لە هاوکاریکردنی دارایی و پڕچەککردن و بەڕێوەبردنی حووسییەکان”. وتیشی: "گورزی قورس لە حووسییەکان دەدەین ئەگەر بەردەوام بن لە هێرشکردنە سەرمان و سوپای ئیسرائیل هەمیشە ئامادەیە بۆ هەر ئەرکێک".

وەزیری بەرگری ئیسرائیل: هەمان چارەنووسی حەماس و حزبوڵا چاوەڕێی تاران دەکات

دووکەڵی ڕەش لە کۆشکەکەی پاپای ڤاتیکانەوە بەرزبووەوە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە هیچ کاردیناڵێک وەکو پاپای نوێ هەڵنەبژێردراوە.
133 کاردیناڵ کە بە تێکڕایی تەمەنیان نزیکەی 70 ساڵە بوو، لە هەڵبژاردنێکی داخراودا پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ لە کەنیسەی سیستین دەستیپێکرد بۆ هەڵبژاردنی پاپای نوێ. 
بەپێی دووکەڵە رەشەکە بێت، هیچ کاردیناڵێک وەکو پاپای نوێی ڤاتیکان هەڵنەبژێردراوە دەنگدانەکە درێژدەکرێتەوە و رۆژانی داهاتوو پاپا هەڵدەبژێردرێت.
رێوڕەسمی دەنگدانەکە بەم شێوەیەیە، ئەگەر پاپای نوێ هەڵبژێردرا، ئەوا دووکەڵی سپی لە کۆشکی پاپای ڤاتیکانەوە بەرزدەکەنەوە، بەڵام ئەگەر هەڵنەبژێدرا، دووکەڵی رەش بەرزدەکەنەوە.

دووکەڵی ڕەش لە ڤاتیکانەوە بەرز دەبێتەوە... بزانە واتای چییە؟

پەرەسەندنی گرژییەکانی هیندستان و پاکستان هێشتا بەردەوامە، شرۆڤەکارانی سەربازی هۆشداری لەوە دەدەن کە هەر جووڵەیەکی هەڵە دەکرێت ببێتە هۆکاری دروستبوونی ململانێیەکی ئاشکرا کە لێکەوتەی ترسناکی دەبێت.
ئینفوگرافیکێک کە لەلایەن نیویۆرک تایمزەوە بڵاوکراوەتەوە، کە ئەوە نیشان دەدات، چۆن سەرچاوەکانی هاوردەکردنی چەک بۆ هەردوو وڵاتی پاکستان و هیندستان لەم ساڵانەی دواییدا گۆڕانکارییەکی ستراتیژی بەرچاویان بەخۆوە بینیوە و گۆڕانکاری ڕوون لە سەرچاوەکانی هاوردەکردنی چەک بۆ هەردوو وڵات لە ماوەی ساڵی 2006 تا 2024 دەبینرێت.
ئەگەر سوپای هیندستان و پاکستان بەراورد بکرێت، ئەوا لە رووی ژمارەوە سوپای هیندستان بەهێزتر دەردەکەوێت.
ژمارەکانیش بەم شێوەیەن: 
سوپای هیندستان، ریزبەندی چوارەم وڵاتی جیهانی هەیە لەرووی ژمارەی سەربازەوە و بەم شێوەیەیە: سەربازی چالاک 1،455،000 سەرباز، سەربازی یەدەگەکانی 1،155،000 سەرباز، 4201 تانک، 3975 تۆپخانە، 148،594 ئۆتۆمبێلی زرێپۆش، 1399 فڕۆکەی سەربازی (کۆی گشتی)، 513 فڕۆکەی جەنگی، 80 هێلیکۆپتەر، 293 کەشتی دەریایی و پێشبینی دەکرێت 180 کڵاوەی ئەتۆمیی هەبێت.
هاوردەی چەکەکانی هیندستان لە فەرەنسا لە سەدا 1 بۆ 33% بەرزبووەتەوە و لە ئەمریکاشەوە لە 2% بۆ 10% بەرزبووەتەوە. هەروەها هاوردەکردنی لە ئیسرائیلەوە لە سەدا 6 بۆ لەسەدا 13 زیادی کردووە، ئەمەش ڕەنگدانەوەی گەشەسەنی پەیوەندییەکانیان و بەهێزکردنی هاوبەشی و بەرگرییەتی لەگەڵ ئەم وڵاتانە.
لە بەرامبەر ئەوەشدا سوپای پاکستان، ریزبەندی 12ـەم وڵاتی جیهانی هەیە و بەم شێوەیەیە: سەربازی چالاک 645،000 سەرباز، سەربازی یەدەگەکانی 550،000 سەرباز، 2627 تانک، 2629 تۆپخانە، 17،516 ئۆتۆمبێلی زرێپۆش، 1399 فڕۆکەی سەربازی (کۆی گشتی)، 328 فڕۆکەی جەنگی، 57 هێلیکۆپتەر، 121 کەشتی دەریایی و پێشبینی دەکرێت وڵاتی هیندستان 170 کڵاوەی ئەتۆمیی هەبێت.
بەپێی داتاکان، هاوردەکردنی چەک بۆ پاکستان، لە چین ساڵی 2003 سەدا 36 بووە، بەڵام لە ساڵی 2024دا بەرز بووەتەوە بۆ سەدا 81، ئەمەش هەنگاوێکە بۆ قووڵبوونەوەی هاوکارییە سەربازییەکانی نێوان چین و پاکستان لەم جەنگەدا لە ئەگەری تەشەنەسەندنی گرژییەکان،
بەڵام لە بەرامبەردا، هاوردەی چەک لە ئەمریکاوە بۆ پاکستان لە سەدا 36ـەوە دابەزیوە بۆ سەدا سفر، هەروەها هاوردەکردنی لە هۆڵەنداوە لە سەدا سفرەوە بۆ لەسەدا 6 زیادیکردووە، هەروەها هاوردەکردنی چەک لە فەرەنسا بۆ پاکستان لە ئێستادا وەستاوە.

هیندستان یان پاکستان بەهێزترە؟ کام وڵات پشتگیریان دەکات؟

پاپا فرانسیس ئەو کاردیناڵانەی دەستنیشان کردووە کە جێنشینی خۆی هەڵدەبژێرن، لە کۆی 133 ئەندامی کاردیناڵەکان کە تەمەنیان لە خوار 80 ساڵەوەیە و مافی دەنگدانیان هەیە لە کۆنگرەدا، پاپا فرانسیس 108 ئەندامی داناوە.
ئەمڕۆ 7-5-2025، 267ـەمین پاپای ڤاتیکان هەڵدەبژێردرێت، سوزان تیمۆنی، مامۆستا لە زانکۆی کاسۆلیکی ئەمریکا لە واشنتۆن دی سی ئەمڕۆ رایگەیاندووە، "ئەمە یەکێکە لە کۆبوونەوە هەمەچەشنەکان کە لە مێژووی کڵێساکەدا بینیومانە". 
بەپێی سەرچاوەکان، هەڵبژاردنەکە بە نهێنی بۆ دەستنیشانکردنی 267ـەمین پاپای ڤاتیکان بەڕێوە دەچێت، سەرجەم ئەو کاردیناڵانەکانی جیهان، ئەوانەی تەمەنیان لە 80 ساڵ کەمترە، مافی ئەوەیان هەیە خۆیان بۆ بوونە پاپا کاندید بکەن. ژمارەی کاردیناڵەکانی جیهان 252 کەسە و تەنیا 135 کەسیان تەمەنیان لە 80 ساڵ کەمترە و مافی دەنگدانیان هەیە، هەر کاردیناڵێک ببێتە پاپا دەبێت 2 لەسەر سێی دەنگی کاردیناڵەکان بەدەست بهێنێت.
پاپا فرانسیس لە ماوەی 12 ساڵەی پاپاییدا، زیاتر لە 20 کاردیناڵی لەو وڵاتە نوێیانە دەستنیشان کردووە کە پێشتر کاردیناڵیان نەبووە، بە نزیکەیی هەموویان لە وڵاتانی تازەپێگەیشتووی جیهانەوە هەڵبژاردبوو، لەوانە مەنگۆلیا، لائۆس، پاپوای نیوگینیا و مالی.

سینەمای قەلەم

گەڕان بکە بۆ نوێترین فیلم و دراما جیهانیەکان لە سینەمای قەڵەم بە زمانی کوردی و بیانی

جیهان